Dysleksja
Dysleksja jest to zaburzenie, które objawia się trudnościami w czytaniu i pisaniu u dzieci, które takich problemów nie powinny mieć, gdyż: posiadają normę intelektualną, co więcej często ich iloraz inteligencji jest nawet powyżej przeciętnej, nie mają neurologicznych schorzeń wzroku i słuchu, mają odpowiednią opiekę dydaktyczną i nie są zaniedbane środowiskowo.
Na rozwój dysleksji składa się wiele przyczyn, jednak obecnie wiadomo, że może mieć ona podłoże genetyczne. Według badań prawdopodobieństwo odziedziczenia dysleksji szacuje się na 70%. U podnóża dysleksji leżą problemy w analizie i syntezie wzrokowej, słuchowej, koordynacji wzrokowo – ruchowej oraz skrzyżowanej lateralizacji. Co to oznacza?
Problemy w analizie i syntezie wzrokowej
Warunkiem prawidłowo przebiegającej percepcji wzrokowej jest odpowiednio zbudowany i sprawnie działający analizator wzrokowy. Rozważając jego działanie bierzemy pod uwagę sprawność funkcji narządu wzroku, czyli receptora złożonego z gałki ocznej, a także połączenie tego narządu - zakończeń nerwowych zawartych w czopkach i pręcikach siatkówki - za pomocą nerwów wzrokowych z ośrodkami wzrokowymi znajdującymi się w części korowej mózgu. Zaburzenia percepcji wzrokowej dziecka mogą być spowodowane niewłaściwym działaniem którejkolwiek z wymienionych części analizatora. Zaburzenia w zakresie sprawności analizatora wzrokowego są przyczyną trudności związanych ze spostrzeganiem i odróżnianiem liter i cyfr podobnych do siebie pod względem kształtów graficznych. Dziecko przystępując do nauki czytania, aby poradzić sobie z tym zadaniem, musi umieć odróżnić znaki, które często bardzo nieznacznie różnią się od siebie. Przykładem takich błędów jest nierozróżnianie liter takich jak: p – g, d – b, m – w, n – u, g – b, p – b. Takie problemy mogą być zauważalne już w okresie przedszkolnym. Wówczas dzieci wykonują niechętnie np. zabawy z klockami, układanki, wyszukiwanie różnic w obrazkach itd. Gdy te funkcje nie są ćwiczone, trudności mogą się pogłębiać. W wieku szkolnym symptomami problemów w analizie i syntezie wzrokowej są: trudności w różnicowaniu kształtów graficznych pojedynczych liter, pismo lustrzane, trudności z utrzymaniem pisma w liniaturze zeszytu, trudności w przepisywaniu, opuszczanie drobnych elementów liter,gubienie liter, opuszczanie końcówek i cząstek wyrazów, przestawianie liter w wyrazach, błędy ortograficzne, złe rozmieszczenie pracy pisemnej w przestrzeni, wolne tempo, niepewne, "wymęczone", trudności we właściwej intonacji czytanej treści – zbytnia koncentracja na technice obniża rozumienie czytanej treści rozpoznawanie napisów po cechach przypadkowych – zgadywanie, opuszczanie linii lub odczytanie jej ponownie, gubienie miejsca czytania, opuszczanie całego wiersza, zmiana kolejności liter i wyrazów, przestawianie liter w wyrazie, co zmienia jego sens, niechęć do czytania, zwłaszcza głośnego, trudności w dzieleniu dłuższych wyrazów na sylaby i syntezie sylab, trudności w wyszukaniu najistotniejszej myśli w tekście. Zaburzenia w zakresie analizatora wzrokowego rzutują też na naukę geometrii, zajęć plastycznych, naukę jeżyków obcych, geografii. Wskazane jest przede wszystkim badanie psychologiczne, a następnie reedukacja.
Problemy w analizie i syntezie słuchowej
Analizator słuchowy składa się z receptora, drogi słuchowej, ośrodków słuchowych w korze mózgowej prawego i lewego płata skroniowego. Jeśli którykolwiek z wymienionych jego części jest zaburzony, to pojawiają się problemy w tym zakresie. Są one skutkiem wadliwego przebiegu analizy poszczególnych, kolejno po sobie następujących dźwięków mowy, składających się na poszczególne słowa, które są odbierane, różnicowane i następnie syntetyzowane. Opóźnienia w zakresie percepcji słuchowej manifestują się najczęściej w czytaniu oraz pisaniu ze słuchu. W procesie czytania należy przełożyć spostrzegane znaki graficzne na odpowiednie dźwięki mowy, łącząc je następnie w słowa. W procesie pisania ze słuchu wykonuje się te same operacje, jednakże w odwrotnej kolejności. Osobom z zaburzoną analizą i syntezą słuchową sprawia to olbrzymią trudność. Objawia się to w następujący sposób: trudności w pisaniu ze słuchu, nieróżnicowanie ę-en-e, ą-om, trudności w różnicowaniu wyrazów podobnie brzmiących (np. bułka – półka), błędy w czytaniu: zamiana liter, opuszczanie liter, zamiana brzmienia, nieprawidłowe odczytywanie całych wyrazów. Gdy zaobserwujemy takie trudności u dziecka należy jak najszybciej udać się do psychologa na badanie psychologiczne. Im szybciej zostanie to zdiagnozowane, tym większa szansa na sukcesy w reedukacji.
Problemy w koordynacji wzrokowo – ruchowej
Koordynacja wzrokowo – ruchowa to zdolność łączenia tego, co widzimy z tym, co ręce wykonują. Jest to niezbędna czynność do nauki pisania, rysowania, manipulowania. Dzieci o niskiej koordynacji wzrokowo-ruchowej maja trudności w poprawnym pisaniu. Poza tym dzieci te popełniają inne charakterystyczne błędy takie jak: opuszczanie drobnych elementów graficznych, znaków interpunkcyjnych , a także niewłaściwe umieszczanie wyrazów w liniaturze. Dzieci te nieprawidłowo trzymają ołówek bądź kredkę, charakteryzują się wolnym tempem rysowania. Ich rysunki charakteryzują się uproszczona formą i niskim poziomem graficznym. Prace robią wrażenie niedbale wykonanych, ponieważ często są poplamione, podarte, pogniecione. Budowle z klocków wykonane przez te dzieci łatwo rozpadają się z powodu wadliwej konstrukcji, dlatego dzieci te niechętnie budują z klocków. Często psują i niszczą zabawki lub przedmioty codziennego użytku ( dla zbadania niby co jest w środku). Przy próbach pomocy dorosłym dzieci te robią szkody (np. często rozbijają naczynia, rozchlapują i rozlewają wodę). Przy bardzo zaburzonej koordynacji wzrokowo-ruchowej dziecko nie potrafi nawet narysować kółka lub laseczki. Dzięki badaniu psychologicznemu możemy zdiagnozować ten rodzaj zaburzeń.
Zaburzenia procesu lateralizacji
Lateralizacja to przewaga czynnościowa jednej strony ciała nad drugą. Zaznacza się ona już około 7 miesiąca życia. Chociaż u większości ludzi zaznacza się dominacja prawej strony ciała nad lewą, istnieje wiele innych formuł lateralizacji. Obok dominacji jednorodnej (prawooczność, praworęczność i prawonożność lub lewooczność, leworęczność i lewonożność) istnieją przypadki dominacji skrzyżowanej, kiedy np. występuje leworęczność w połączeniu z prawoocznością i lewonożnością, albo praworęczność z lewoocznością i lewonożnością. Zaburzenia lateralizacji wpływają często bezpośrednio na proces opanowywania umiejętności czytania i pisania. Pojawiają się wtedy trudności w wykonywaniu czynności manualnych pod kontrolą wzroku. Osoby takie przestawiają kolejność liter, odwracają położenie liter w stosunku do osi pionowej i poziomej.