Psychoterapia psychodynamiczna jest rozumiana jako proces leczenia, polegający na tworzeniu relacji pomiędzy klientem a terapeutą i stopniowym pogłębianiu rozumienia świata wewnętrznego pacjenta. Relacja ma służyć badaniu w bezpiecznych warunkach trudnych i bolesnych aspektów życia klienta, aby połączyć i zrozumieć to, co wewnętrzne i często ukryte i nieuświadomione, z tym, co jest w świecie realnym; oraz jak te nieświadome obszary psychiki wpływają na obecne funkcjonowanie klienta, na sposób rozwiązywania konfliktów, wchodzenia w relacje, dokonywania wyborów. Dzięki terapii klient doświadcza złagodzenia lub ustąpienia objawów (podstawowe zadanie terapii psychodynamicznej), z powodu których zgłosił się do psychoterapeuty, ale też może dokonywać różnych wyborów w życiu w nieporównanie bardziej świadomy i swobodny sposób, odzyskując większą kontrolę na swoim życiem. Klient jednocześnie zyskuje możliwość zmiany w sferze emocji, myśli i zachowań.
Podstawy terapii psychodynamicznej
Terapia psychodynamiczna wywodzi się z psychoanalizy, korzysta jednak również m.in. z dorobku psychologii ego, teorii relacji z obiektem, psychologii self, teorii przywiązania i przede wszystkim ze współczesnych dokonań w dziedzinie neuroscience. Reasumując: terapeuta psychodynamiczny pracuje w oparciu o zasady, które definiują, że znaczna część życia umysłowego jest nieświadoma m.in. potrzeby, pragnienia, myśli i wynikające z nich konflikty psychiczne, które wpływają na funkcjonowanie człowieka. Część z nich jest nieświadoma i dlatego trudno sobie z nimi poradzić. Ważne są doświadczenia z dzieciństwa, które wraz z czynnikami genetycznymi kształtują osobę dorosłą, ale również historia życia pacjenta i jego aktualna sytuacja życiowa, sposób funkcjonowania, związki interpersonalne.
Cele terapii psychodynamicznej
Głównym zadaniem psychoterapii psychodynamicznej jest złagodzenie objawów, ale [skuteczne leczenie][1] powinno nie tylko doprowadzić do remisji objawów, ale także zauważenia i docenienia zdolności i zasobów psychologicznych klienta oraz możliwość swobodnego korzystania z nich. W zależności od osoby i okoliczności celem terapii może być również wzrost możliwości wchodzenia w bardziej satysfakcjonujące związki, utrzymywanie stabilnej i zakorzenionej w rzeczywistości samooceny, tolerowanie większego spektrum emocji, doświadczania ich i radzenia sobie z nimi, doświadczanie bardziej satysfakcjonującego seksu, rozumienie siebie i innych w bardziej złożony, subtelny sposób, stawianie czoła wyzwaniom życia z większa swobodą i elastycznością.
Jak pracuje terapeuta psychodynamiczny?
Terapeuta, przy pomocy różnych technik, pomaga pacjentowi uświadomić to, co nieświadome, dzięki czemu powtarzane przez pacjenta w dorosłych relacjach wczesnodziecięce schematy i obrony mogą zostać zmodyfikowane, najpierw w relacji terapeutycznej, następnie w realnym życiu. W czasie terapii stopniowo wzrasta zdolność pacjenta do tolerowania różnych uczuć, a zwłaszcza towarzyszącego im lęku, rozpoznawania konfliktów i poddawania ich refleksji oraz wprowadzania zmian w życiu.
Co leczy w psychoterapii psychodynamicznej?
Podstawowym narzędziem pracy terapeutycznej jest praca na relacji i przeniesienie, które polega na tym, że uczucia, pragnienia, fantazje i zachowania pochodzące z ważnej relacji z przeszłości zostają przeniesione na jakąś istniejącą obecnie relację (np. konfliktowa relacja z kierownikiem i jej podobieństwo do relacji z rodzicem). Postępy w terapii dokonują się dzięki analizie pojawiających się w relacji pragnień, snów i fantazji wnoszonych przez klienta, w oparciu o koncentrację na analizie relacji terapeutycznej. Terapeuta wspólnie z klientem skupiają się na emocjach i sposobach ich wyrażania, badają próby unikania pewnych aspektów doświadczeń, identyfikują powracające w różnych sytuacjach motywy i wzorce, omawiają przeszłe doświadczenia, koncentrują się na relacjach interpersonalnych. Klient w relacji terapeutycznej ma odkryć to, co nieświadome, uczyć się rozpoznawać własne emocje, nazywać je i radzić sobie z nimi, może - odkrywając tłumione uczucia doświadczyć w relacji korektywnego doświadczenia emocjonalnego (wielokrotnie w terapii przeżyć sytuacje, które stoją w sprzeczności z dotychczasowymi oczekiwaniami klienta; doświadczyć znanej sytuacji inaczej niż do tej pory), skorygować dotychczasowe nieadaptacyjne myślenie, uczyć się nowych zachowań i umiejętności społecznych.Psychoterapię psychodynamiczną można pojmować jako budowanie nowej więzi, która prowadzi do przebudowy pamięci niejawnej, związanej ze stylem przywiązania, co daje szansę innego podejścia do nowych relacji bądź próby korekty obecnych tak, aby klient był bardziej usatysfakcjonowany.Odwołując się do niedawnych odkryć w dziedzinie neuroscience badania potwierdzają, że w wyniku terapii związki między sieciami skojarzeniowymi w mózgu ulegają modyfikacji, dzięki czemu np. reprezentacja figury autorytetu nie wywołuje już takiej samej reakcji emocjonalnej jak przed terapią. Natomiast inne połączenia skojarzeniowe zostają wzmocnione.
Praktyczne zasady terapii psychodynamicznej.
50-minutowe sesje odbywają się 1 do 3 razy w tygodniu, w stałym miejscu i o stałej (w miarę możliwości porze). Wszystkie odstępstwa są szczegółowo omawiane.
Dla kogo?
Szeroko ujmując psychoterapia psychodynamiczna jest dla osób mających trudności w relacjach, osób o często zmieniającym się nastroju, z niestabilnym poczuciem własnej wartości, nadmiernie wrażliwych na niepowodzenia i odrzucenie, skłonnych do działań impulsywnych i acting-out’ów, skonfliktowanych, często przeżywających nadmierny lęk i niepokój, poczucie winy lub krzywdy, zapamiętałych w urazach, cierpiących z powodu braku zrozumienia, niepowodzeń, wycofanych społecznie, przeżywających poczucie beznadziejności i bezsensowności, znoszących niespecyficzne dolegliwości somatyczne (bez wyraźnych przyczyn fizycznych), cierpiących czasem z trudno uchwytnych do zdefiniowania powodów, takich jak wewnętrzna pustka, niepokój.Wskazaniem do podjęcia psychoterapii psychodynamicznej (krótko- lub długoterminowej) są zaburzenia depresyjne, zaburzenia lękowe, zaburzenia somatyzacyjne, zaburzenia odżywiania się, zaburzenia związane z używaniem substancji psychoaktywnych, zaburzenia osobowości m.in. osobowość z pogranicza (borderline), zaburzenia osobowości z grupy C (m. in. osobowość unikająca i osobowość zależna). Z literatury klinicznej wypływa również sugestia, że klienci ze zdiagnozowaną osobowością narcystyczną czy histeryczną/histrioniczną mogą wymagać długoterminowej psychoterapii psychodynamicznej lub psychoanalizy.Decyzję, czy rozpocząć terapię krótko- czy długoterminową, powinni podjąć wspólnie terapeuta i klient na podstawie wielu czynników, które różnią się w każdym indywidualnym przypadku.
Skuteczność psychoterapii psychodynamicznej
Znacząca liczba badań potwierdza skuteczność terapii psychodynamicznej. W metaanalizie skuteczności krótkoterminowej terapii psychodynamicznej wykazano, ze w kontekście objawów kluczowych, na które ukierunkowano leczenie, pacjenci na terapii byli przeciętnie w lepszej sytuacji, niż 86% pacjentów bez terapii.
W kolejnej meta-analizie (opublikowanej w „Archives of General Psychiatry” w 2004r.) stwierdzono, że pacjenci leczeni krótkoterminową terapią psychodynamiczną „mieli się lepiej pod kątem leczonych problemów, niż 92% pacjentów przed terapią”.Kolejna nowa meta analiza badała skuteczność krótkoterminowej terapii psychodynamicznej dla zaburzeń somatycznych (m.in. dermatologicznych, gastrycznych, oddechowych, neurologicznych, mięśniowo-szkieletowych). Spośród badań zawierających dane o korzystaniu z opieki zdrowotnej, 77,8% donosiło o zmniejszonym korzystaniu z opieki zdrowotnej wynikających z terapii psychodynamicznej. Terapia psychodynamiczna wprawia w ruch procesy psychologiczne prowadzące do trwałej zmiany, nawet po zakończeniu terapii, a korzyści z terapii nie tylko utrzymują się, lecz również zwiększają wraz z upływem czasu.Badania sugerują, że terapia psychodynamiczna może nie tylko łagodzić symptomy, ale także rozwijać wewnętrzne zdolności i zasoby, pozwalające na bogatsze i bardziej satysfakcjonujące życie.
Literatura: