WCZESNE NIEADAPTACYJNE SCHEMATY
OBSZAR I - ROZŁĄCZANIE I ODRZUCANIE(Oczekiwanie, że czyjeś potrzeby bezpieczeństwa, stabilizacji, troski, empatii, dzielenia się uczuciami, akceptacji i szacunku nie zostaną spełnione w dający się przewidzieć sposób. Typowe środowisko rodzinne jest odcięte, zimne, odrzucające, zamknięte samotne, wybuchowe, nieprzewidywalne lub nadużywające.)
1. PORZUCANIE / NIESTABILNOŚĆ WIĘZI (AB)Postrzegana niestabilność lub nieodpowiedzialność osób mogących zapewnić wsparcie i więź.
Obejmuje poczucie, że znaczący inni nie będą w stanie dostarczać wsparcia emocjonalnego, więzi, siły albo faktycznej ochrony ponieważ są emocjonalnie niestabilni i nieprzewidywalni (np. wybuchy złości), nieodpowiedzialni lub ich obecność jest nieregularna; ponieważ wkrótce umrą; lub ponieważ porzucą pacjenta dla kogoś lepszego.
2. PODEJRZLIWOŚĆ / KRZYWDZENIE (MA)Zakładanie, że inni będą ranić, nadużywać, upokarzać, zdradzać, kłamać, manipulować, albo wykorzystywać. Zwykle zawiera postrzeganie, że zranienie jest intencjonalne bądź jest wynikiem nieusprawiedliwionego i skrajnego zaniedbania. Może zawierać poczucie, że dana osoba zawsze czuje się oszukana względem innych, lub „trafia się jej najgorsze”.
3. DEPRYWACJA EMOCJONALNA (ED)Zakładanie, że czyjeś pragnienie otrzymania normalnego poziomu wsparcia emocjonalnego nie będzie w pełni zaspokojone przez innych, trzy główne formy deprawacji to:
A.
Deprywacja troski - brak uwagi, czułości, ciepła bądź towarzystwa.
B.
Deprywacja empatii - Brak zrozumienia, bycia wysłuchanym, możliwość odsłonięcia się bądź wspólnego dzielenia uczuć z innymi.
C.
Deprywacja ochrony - Brak poczucia siły ze strony innych, pokierowania lub przewodnictwa.
4. NIEPEŁNOWARTOŚCIOWOŚĆ / WSTYD (DS)Poczucie, że dana osoba jest niepełnowartościowa, zła, niechciana, gorsza bądź nieważna w istotnych sprawach; bądź że okaże się niemożliwa do pokochania jeśli prawda o niej wyjdzie na jaw. Może zawiera nadwrażliwość na krytykę, odrzucenie i obwinianie; zażenowanie, porównywanie się i poczucie niepewności wśród innych; lub poczucie wstydu związane z postrzeganymi przez daną osobę wadami. Te wady mogą wewnętrzne (np. samolubność, gniewne impulsy, nieakceptowane impulsy seksualne) bądź zewnętrzne (np. niepożądany wygląd fizyczny, dziwaczność).
5. IZOLACJA SPOŁECZNA / ALIENACJA (SI)Poczucie, że dana osoba jest odizolowana od reszty świata, różniąca się od innych ludzi i/lub nie będąca częścią żadnej grupy czy społeczności.
OBSZAR II - USZKODZENIE AUTONOMII I SPRAWNOŚCI(Oczekiwania danej osoby co do siebie samej i otoczenia kolidują z postrzeganą przez nią zdolnością do zachowania odrębności przetrwania, niezależnego funkcjonowania oraz sprawnego działania. Typowe środowisko rodzinne jest splątane, podkopujące pewność siebie dziecka, nadmiernie chroniące lub nie potrafiące zachęcić dziecka do kompletnego funkcjonowania poza rodziną)
6. ZALEŻNOŚĆ / NIEKOMPETENCJA (DI)Wiara, że dana osoba nie jest w stanie dźwignąć swoich codziennych obowiązków umiejętnie, bez znaczącej pomocy ze strony innych (np. nie jest w stanie zadbać o siebie, rozwiązywać codziennych problemów, dokonywać prawidłowych ocen, angażować się w nowe zadania, podejmować właściwych decyzji). Zwykle manifestuje się bezradnością.
7. PODATNOŚĆ NA ZRANIENIE I CHOROBY (VH)Przesadny lęk, że nieuchronna katastrofa może zdarzyć się w każdej chwili, a dana osoba nie będzie w stanie jej zapobiec. Lęki skupiają się na jednym bądź więcej z wymienionych:
A.
Katastrofy medyczne - np. atak serca, AIDS
B.
Katastrofy Emocjonalne - np. zwariowanie
C.
Katastrofy Zewnętrzne - np. urwanie się windy, stanie się ofiarą przestępstwa, rozbicie się samolotu, trzęsienie ziemi.
8. UWIKŁANIE / NIE ROZWINIĘTE JA (EM)Nadmierne emocjonalne zaangażowanie i bliskość z jednym bądź więcej znaczącymi innymi (zwykle rodzicami), dziejące się kosztem pełnej indywiduacji lub normalnego rozwoju społecznego. Zwykle zawiera przekonania że przynajmniej jedna z uwikłanych jednostek nie przetrwa lub nie będzie szczęśliwa bez ciągłego wsparcia drugiej. Może także zawierać uczucia bycia stłamszonym przez, bądź zlanym z innymi LUB niewystarczające poczucie własnej tożsamości. Zwykle doświadczane jako poczucie pustki i ugrzęźnięcia, braku ukierunkowania, lub w skrajnych przypadkach kwestionowanie własnego istnienia.
9. SKAZANIE NA NIEPOWODZENIE (FA)Wiara, że dana osoba ponosiła porażkę, niewątpliwie ją poniesie lub jest całkowicie nieudolna w porównaniu ze swoimi kolegami, w obszarze osiągnięć (szkoła, kariera, sport itp.). Zwykle zawiera przekonanie, że dana jednostka jest głupia, niedorzeczna, jest beztalenciem, ignorantem, niższego statusu, udaje jej się mniej niż innym itp.
OBSZAR III - USZKODZONE GRANICE(Braki w zakresie wewnętrznych granic, odpowiedzialności w stosunku do innych bądź w zakresie długoterminowego nastawienia na osiąganie celów. Prowadzi to do trudności w zakresie respektowania praw innych osób, współpracy z innymi, formułowania zobowiązań lub formułowania i realizacji celów osobistych. Typowe środowisko rodzinne charakteryzuje się permisywnością, nadmierną pobłażliwością, brakiem ukierunkowania bądź poczuciem wyższości i z jednej strony, z drugiej zaś brakuje odpowiedniej konfrontacji i granic w kontekście brania odpowiedzialności, współpracy z obopólnymi korzyściami i formułowania celów. W niektórych przypadkach dziecko może nie byd przyuczone do tolerowania normalnego poziomu dyskomfortu lub może mu brakować adekwatnego nadzoru ukierunkowania czy przewodnictwa).
10. ROSZCZENIA / WYOLBRZYMIONE JA (ET)Przekonanie, że dana jednostka jest lepsza od innych ludzi; posiada specjalne prawa i przywileje; lub nie ograniczają ją zasady wzajemności kierujące normalnymi interakcjami społecznym. Zwykle obejmuje domaganie się tego, by dana jednostka mogła robić czy mieć co tylko zechce, niezależnie od tego co jest realistyczne, co inni uważają za uzasadnione bądź jakie mogą być koszty dla innych; LUB przesadne skupienie na własnej wyższości (np. przynależność do grona osób osiągających największe sukcesy najsławniejszych, najbogatszych) w celu uzyskania władzy czy kontroli (głównym celem nie jest uzyskanie uwagi czy aprobaty). Czasami obejmuje silne współzawodnictwo bądź próbę dominacji nad innymi; podkreślanie swojej władzy czy kontroli (głównym celem nie jest uzyskanie uwagi czy aprobaty). Czasami obejmuje silne współzawodnictwo bądź próbę dominacji nad innymi; podkreślanie swojej władzy przeforsowywanie własnego punktu widzenia bądź kontrolowanie zachowania innych tak, by zaspokajali potrzeby danej osoby - przy braku empatii czy skupieniu na potrzebach czy uczuciach innych.
11. NIEDOSTATECZNA SAMOKONTROLA / SAMODYSCYPLINA (IS)Powtarzająca się trudność lub odrzucenie właściwego poziomu samokontroli i tolerancji frustracji w zakresie osiągnięcia osobistych celów jednostki a także trudności z powstrzymaniem nadmiernego wyrażania emocji i impulsywności. W łagodniejszej formie pacjent przesadnie akcentuje konieczność unikania dyskomfortu: unikanie bólu, konfliktu, konfrontacji, odpowiedzialności czy też wysiłku - kosztem osobistego spełnienia, zaangażowania czy uczciwości wobec siebie.
SKONCENTROWANIE SIĘ NA INNYCH LUDZIACH
(Nadmierne skupienie na pragnieniach, uczuciach i odpowiedziach innych kosztem własnych potrzeb danej jednostki - by w ten sposób osiągnąć miłość aprobatę, podtrzymać poczucie bliskości lub uniknąć odwetu. Zwykle obejmuje tłumienie i brak świadomości własnego gniewu i naturalnych słoności, Typowe środowisko rodzinne uczy skupienia na uzyskiwaniu warunkowej akceptacji; dziecko musi tłumic istotne aspekty swojej osobowości by zdobyć miłość, uwagę i aprobatę. W wielu takich rodzinach potrzeby emocjonalne i pragnienia rodziców - lub akceptacja społeczna i status - mają większą wartość niż osobiste potrzeby i uczucia każdego z dzieci.)
12. PODPORZĄDKOWANIE SIĘ (SB)Przesadne poddawanie się kontroli innych spowodowane tym że dana jednostka czuje się do tego zmuszana - zwykle by unikad gniewu, odwetu, lub porzucenia. Dwie główne formy podporządkowania się to:
A.
Podporządkowanie potrzeb - Tłumienie własnych preferencji, decyzji i pragnień.
B.
Podporządkowanie emocji - Tłumienie ekspresji emocji, szczególnie złości.
Zwykle zwiera postrzeganie, że własne pragnienia, opinie i uczucia danej osoby są nie ważne dla innych. Często manifestuje się pod postacią przesadnej uległości połączonej z uwrażliwieniem na uczucie bycia w pułapce. Na ogół prowadzi do narastania gniewu, ujawnianego w postaci nieprzystosowawczych objawów (np. zachowania bierno-agresywne, niekontrolowane wybuchy gniewu, objawy psychosomatyczne, emocjonalne wycofanie, „acting out”, nadużywanie substancji)
13. SAMO POŚWIĘCENIE (SS)Przesadne skupienie na dobrowolnym zaspokajani potrzeb innych w codziennych sytuacjach, kosztem własnej satysfakcji. Główne powody to: zapobiegania sprawiania bólu innym, unikanie poczucia winy z powodu samolubności, lub by utrzymać relacje z innymi, postrzeganymi jako potrzebujący. Zwykle jest to wynikiem dużej wrażliwości na cierpienie innych. Czasami prowadzi do poczucia że własne potrzeby danej jednostki nie są odpowiednio zaspokojone i do pretensji w stosunku do tych, którym dana jednostka się opiekuje. (Pokrywa się to z koncepcją współuzależnienia.)
14. POSZUKIWANIE APROBATY / UZNANIA (AS)Przesadny nacisk na uzyskiwanie aprobaty, uznania bądź uwagi ze strony innych ludzi lub próba dopasowania się kosztem rozwoju bezpiecznego i realistycznego poczucia siebie. Poczucie własnej wartości danej jednostki jest uzależnione przede wszystkim od reakcji innych, a nie od własnych możliwości. Czasami zawiera nadmierne przecenianie statusu, wyglądu, akceptacji społecznej, pieniędzy Lub osiągnięć jako środków do zdobycia aprobaty, uznani lub uwagi (nie po to, by uzyskać władzę bądź kontrolę). Często owocuje to podejmowaniem ważnych życiowych decyzji, które są nieautentyczne lub nie przynoszące satysfakcji, lub uwrażliwieniem na odrzucenie.
OBSZAR III - NADMIERNA PODEJRZLIWOŚĆ I ZAHAMOWANIA(Przesadny nacisk danej jednostki na tłumienie swoich spontanicznych uczuć, impulsów i wyborów LUB na przestrzeganie sztywnych zinternalizowanych zasad i oczekiwań dotyczących osiągnięć i etycznego zachowania - zwykle kosztem poczucia szczęścia, samo wyrażania, relaksu, bliskich relacji lub zdrowia. Typowe środowisko rodzinne jest srogie, wymagające i czasem karzące; osiągnięcia, obowiązek perfekcjonizm, przestrzeganie zasad, ukrywanie emocji unikanie błędów dominują nad przyjemnością, radością i relaksem. Zwykle występuje też ukryta nuta pesymizmu i martwienia się - sprawy mogą się rozpaść jeśli dana jednostka przestanie być czujna i ostrożna przez cały czas.)
15. NEGATYWIZM / PESYMIZM (NP)Dominujące skupienie się na negatywnych aspektach życia (bólu, śmierci, stracie, rozczarowaniu, konfliktach, winie, urazie, nierozwiązanych problemach, potencjalnych błędach, zdradzie, sprawach które mogą pójść źle itp.) przy jednoczesnym minimalizowaniu bądź odrzucaniu pozytywnych czy optymistycznych aspektach. Zwykle zawiera przesadne oczekiwanie - w szerokim spektrum spraw zawodowych, finansowych i interpersonalnych - że sprawy ostatecznie potoczą się źle lub że te aspekty życia danej jednostki, które wydają się dobrze toczyć, ostatecznie rozpadną się. Na ogół zawiera nadmierny lęk przed popełnieniem błędów, które mogą doprowadzić do: krachu finansowego, straty, upokorzenia lub ugrzęźnięcia w kiepskiej sytuacji. Ponieważ potencjalnie negatywne konsekwencje są wyolbrzymiane, ci pacjenci przeważnie charakteryzują się ciągłym zmartwieniem, czujnością, narzekaniem lub niezdecydowaniem.
16. STŁUMIENIE UCZUĆ (EI)Przesadne tłumienie spontanicznych zachowań, uczuć lub wypowiedzi - zwykle by uniknąć dezaprobaty ze strony innych, wstydu lub utraty kontroli nad impulsami. Najpowszechniejsze obszary stłumienia dotyczą:
A.
Tłumienia gniewu i agresji.
B.
Tłumienia pozytywnych impulsów (np. radość, czułości, podniecenia seksualnego, zabawy).
C.
Trudności w okazywaniu wrażliwości lub swobodnego wyrażania uczuć, potrzeb itd.
D.
Przesadne podkreślanie racjonalności przy ignorowaniu emocji.
17. BEZWZGLĘDNE STANDARDY / HIPERKRYTYCYZM (US)Fundamentalne przekonanie że dana jednostka musi dążyć do spełnienia bardzo wysokich uwewnętrznionych standardów zachowania i działania, zwykle by uniknąć krytycyzmu. Zazwyczaj owocuje to poczuciem bycia pod presją i trudnością z odpuszczaniem sobie oraz hiperkrytycyzmem wobec siebie i innych. Pociąga to za sobą znaczący uszczerbek w zakresie: przyjemności relaksu zdrowia, samooceny, poczucia spełnienia lub satysfakcjonujących relacji.
Bezwzględne standardy zwykle przejawiają się jako:
A.
Perfekcjonizm - przesadne skupianie uwagi na detalach lub niedocenianie jak dobre mogą być owoce działania danej jednostki w porównaniu z normą;
B.
Surowe zasady i powinności w wielu obszarach życia, obejmujące nierealistyczne wysokie morale, etyczne, kulturowe lub religijne zasady;
C.
Zaabsorbowanie kwestiami czasu i skuteczności by uzyskać jak największe efekty.
18. NASTAWIENIE NA KARANIE (PU)Przekonanie, że ludzie powinni być srogo karani za popełnianie błędów. Obejmuje skłonność do wrogości, nietolerancji, karania i niecierpliwości wobec takich ludzi (włączając samego siebie), którzy nie spełniają oczekiwań bądź standardów danej jednostki. Zwykle zawiera trudność w wybaczaniu błędów własnych bądź cudzych, z powodu niechęci do uwzględniania okoliczności łagodzących, ludzkich słabości, czy też empatyzowania z uczuciami