Objawy lęku społecznego.
Aż 7% osób w Polsce cierpi na fobię społeczną. Co to oznacza? Fobia społeczna, zwana także lękiem społecznym, to uporczywa i intensywna obawa przed byciem oglądanym i ocenianym przez innych. Osoby doświadczające jej boją się, że ich zachowanie stanie się źródłem zawstydzenia i upokorzenia. Cudownym lekiem pewnie byłaby czapka niewidka, ale ponieważ nie jest to możliwe unikają one określonych sytuacji, aby w ten sposób poradzić sobie z olbrzymim i wszechogarniającym lękiem. Niestety unikanie pociąga za sobą dalsze konsekwencje w życiu osobistym i zawodowym, ponieważ niemożliwe jest normalne i swobodne funkcjonowanie bez wchodzenia w relacje z drugim człowiekiem. Osoby z lękiem społecznym czują się skazane na życie w samotności. Doświadczają olbrzymiego cierpienia psychicznego, ponieważ taki styl zachowania nie jest ich wolnym wyborem. To jedynie sposób walki z lękiem, który sprawia wrażenie czegoś tak silnego, że niemożliwe wydaje się powiedzenie mu twardo i stanowczo – nie.
Skąd bierze się fobia społeczna? - Przyczyny lęku społecznego
Warto zwrócić uwagę, że lęk społeczny w aspekcie ewolucyjnym nie był tak zupełnie niepotrzebny. Już od czasów prehistorycznych tworzenie więzi było czymś bardzo istotnym dla przetrwania człowieka. Będąc w grupie konieczne było powstrzymywanie się od działań narażających osoby na dezaprobatę grupy. Wiązałoby się to z wyeliminowaniem ze społeczności, a w konsekwencji z zagrożeniem przetrwania. Niepokój, jakiego człowiek doświadcza w związku z własnym wizerunkiem skłania do takiego zachowania, które podnosi społeczną atrakcyjność. Jak większość zaburzeń psychologicznych, fobia społeczna nie jest spowodowana jednym czynnikiem, a ich kombinacją. Jedną z prób wytłumaczenia etiologii fobii społecznej jest teoria genetyczna. Istnieją dowody na dziedziczność tego zaburzenia. Badania wskazują, że lęk społeczny występuje dwukrotnie częściej u spokrewnionych osób z tym zaburzeniem. Daniels i Plomin (1985) w swoim badaniu obserwowali nieśmiałość u dzieci biologicznych i adopcyjnych matek z nieśmiałością. Dzieci matek z drugiej grupy nie wykazywały cech nieśmiałości w przeciwieństwie do grupy pierwszej. Wyniki badania można tłumaczyć tym, że czynniki genetyczne odpowiadają za cechy, zwiększające podatność na wystąpienie fobii społecznej. Istnieje jeszcze jeden bardzo istotny i być może wiodący czynnik predysponujący do powstania fobii społecznej – psychospołeczny. Wychowanie w nadopiekuńczej rodzinie, nadmierne chronienie jest jedną z przyczyn powstania przekonania o zagrażającym świecie i niskiej własnej skuteczności. Z kolei surowe wymagania, poczucie niezaspokojenia oczekiwań rodzica także przyczynia się do wygenerowania myśli – „nic nie potrafię zrobić dobrze", a to wzmaga przewidywanie własnego niestosownego zachowania. Wcześniejsze, ośmieszające doświadczenia w sytuacjach społecznych często jest czynnikiem spustowym zaburzenia, jakim jest lęk społeczny. Ponadto w dzisiejszej kulturze coraz częściej model życia społecznego oparty jest a współzawodnictwie, co wprowadza ostrą selektywną ocenę. Osoba, która w dzieciństwie ukształtowała obraz siebie jako kogoś niekompetentnego, niezgrabnego, śmiesznego, niezręcznego i nieśmiałego, a obraz innych jako krytycznych, oceniających i odrzucających. Widzi, że jedynym rozwiązaniem jest zamknięcie się przed światem. Przede wszystkim osobom zmagającym się z tym zaburzeniem towarzyszą myśli negatywne na temat siebie. Częściej twierdzą, że są niezdolni, niekompetentni i nieśmiali, pomijając przy tym jakiekolwiek pozytywne przekonania na swój temat. Osoby z lękiem społecznym charakteryzuje często perfekcjonizm. Stawiają sobie za cel wykonanie czegoś idealnie, co często okazuje się nierealne, efektem jest samokrytyka. Badanie (Wallace, Alden, 19910 pokazuje, że pacjenci z fobią społeczną mają poczucie, że ich zachowanie było nie takie, jak od siebie wymagali. Oceniają oni także oczekiwania innych za wyższe niż są one w rzeczywistości. Nawet jeśli osoba z lękiem społecznym odniesie sukces to nie wpływa to pozytywnie na jej samoocenę. Wręcz przeciwnie – twierdzi, że teraz inni jeszcze więcej będą oczekiwać, a ona poniesie już tylko same porażki. Obraz innych i świata także nie jest kolorowy. Spostrzegają one sytuacje społeczne jako niebezpieczne. Twierdzą, że relacje z innymi są rywalizujące i nie wierzą, że mogą zająć dobrą pozycję w grupie. Jak już zostało wcześniej wspomniane – osoby z lękiem społecznym mają wysokie wzbudzenie fizjologiczne. Objawia się to poprzez czerwienie się, drżenie, pocenie czy szybkie bicie serce. Bez wątpienia są to dolegliwości utrudniające funkcjonowanie. Zamiast skupić się na czynności wykonywanej uwaga osoby z lękiem społecznym absorbuje własne zachowanie i ocena jego przez innych. Skupiając się na własnym zachowaniu, na tym żeby się nie czerwienić, nie drżeć, nie pocić, jedynie wzmaga się te procesy. Przypomina to eksperyment, aby siedzieć w spokoju i myśleć o czymkolwiek, aby nie o różowym słoniu. Zupełnie niewykonalne.
Psychoterapia lęku społecznego.
W ramach psychoterapii poznawczo-behawioralnej należy zająć się trzema składnikami lęku społecznego: poznawczym (czyli to co pacjent myśli), fizjologicznym (to, co odczuwa we własnym ciele) i behawioralnym (czyli to, co robi). Kolejnym ważnym krokiem jest poznanie zachowań zabezpieczających pacjenta, które chronią go przed stawieniem czoła sytuacjom lękorodnym. Unikanie takich sytuacji tylko na chwile redukuje napięcie, bo zaraz potem pacjent ma obniżony nastrój, ze znowu nie umiał uporać się ze swoim problemem. Warto zaznaczyć, ze wszystko dzieje się w tempie dostosowanym do klienta. Pacjent przy pomocy terapeuty dokonuje zmian, które pomagają mu poczuć się wolnym od lęku.
Skuteczność psychoterapii
Badania wskazują, ze 65% pacjentów poddanych psychoterapii poznawczo - behawioralnej doświadczyło poprawy po zakończeniu terapii (Heimberg i in. 1990).