Anoreksja

Anoreksja jest jedną z chorób kwalifikujących się do zaburzeń odżywiania. W samym centrum anoreksji i jej przyczyny leży ocenianie własnej wartości na podstawie figury i wagi. Zwykle własną wartość ocenia się na podstawie różnych osiągnięć (np. jakości relacji z innymi, wyników w pracy, osiągnięć sportowych i innych form spędzania wolnego czasu), osoby z anoreksją a także bulimią oceniają się głównie na podstawie sylwetki.

Przyczyny anoreksji

Wyróżniamy różne czynniki, które mają wpływ na rozwój anoreksji. Przyjrzyjmy się najpierw czynnikom rodzinnym. Minuchin zaobserwował, że są pewne cechy charakterystyczne dla rodzin, w których dziecko choruje na anoreksję:

• nadopiekuńczość - skierowana jest nie tylko wobec osoby chorej na anoreksję, ale jest typowa dla wszystkich członków rodziny. Bardzo negatywnie wpływa to na autonomię. Często sposób odżywiania jest jednym z niewielu obszarów, jeśli nie jedynym gdzie można zamanifestować swoją odrębność i wolność. Jest to taka próba bycia niezależnym. Zazwyczaj wtedy rodzina zaczyna komentować sposób odżywiania, co jeszcze bardziej pogłębia zaburzenie.
• uwikłanie - nadmierne zaangażowanie emocjonalne i bliskość członków rodziny, kosztem własnej odrębności, rozwoju społecznego. Zwykle osoby z rodzin uwikłanych mają poczucie nielojalności, jeśli chcą postawić granice lub mają przekonanie, że druga strona nie przetrwa lub nie będzie szczęśliwa bez wsparcia. Często osoby z rodzin uwikłanych mają poczucie bycia stłamszonym przez bliskich, braku własnej tożsamości. Często w takich rodzinach zawierają się koalicje, np. matka z córką. Pacjenci z takich rodzin mówią, że nie wiedzą czego chcą, co lubią, jakie mają zdanie czy własne preferencje. Rodzice takich osób często mówiły "ja wiem, co dla ciebie jest dobre", "przecież ja nie chcę dla ciebie źle".
• sztywność - nie ma miejsca na pokazanie różnic między członkami rodziny. Każde odejście od tradycji i zasad jest postrzegane jako zdrada i brak lojalności. Rodziny te często negują jakikolwiek inny problem, poza chorobą dziecka. Trudnym momentem jest czas dorastania i usamodzielniania się dzieci. Minuchin zauważył, że często są to rodziny, które mają zasady spełniania oczekiwań innych, nie poddawania się przyjemnościom. a gdy tak się zdarzy to konsekwencją jest poczucie winy.
• włączanie dziecka w konflikt małżeński - wynika to z braku granic, zostaje zachwiana między podsystemami w rodzinie. Zamiast skupić się na konflikcie właściwym, rodzice przekształcają swój konflikt w konflikt dotyczący sprawowania opieki nad ich chorym dzieckiem.

Kolejnym czynnikiem jest czynnik kulturowy. Anoreksja jest chorobą, która znacznie częściej występuje w krajach zachodnich i w krajach wysoko rozwiniętych np. w Japonii. Dużo częstsza jest też wśród grup, gdzie figura odgrywa ważną rolę - uczennice szkół baletowych, modelki. Nie da się zaprzeczyć, że podkreślane jest znaczenie szczupłości i jej wpływu na sukces w życiu. Jest to spostrzegane po pierwsze jako coś wizualnie atrakcyjnego, a po drugie jako dowód wewnętrznej siły i woli.

Podkreślany też jest fakt, że rodzice coraz bardziej upatrują swój sukces w sukcesach dzieci, stąd chęć sprostania wymaganiom niestety sprzyja powstawaniu zaburzeń odżywiania. Ponadto dzieci coraz dłużej są uzależnione od rodziców, a to nie pomaga w rozwoju autonomii.

Osoby z anoreksją są bardzo skoncentrowane na jedzeniu. Przede wszystkim unikają jedzenia, szczególnie "niezdrowego". Przy czym niezdrowe to wg osób z anoreksją pieczywo, szynka, masło. Coraz bardziej zawężają swój jadłospis, coraz bardziej zmniejszają porcje, aż w końcu ich dzienna suma kalorii potrafi nie przekraczać 100kcal. Pomimo tego, że osoby z anoreksją prawie nic nie jedzą, ich myśli cały czas koncentrują się wokół jedzenia. Angażują się w czynności związane z posiłkami - szykują jedzenie dla najbliższych, zbierają przepisy, śledzą nowinki dietetyczne. Często jednak unikają momentu, gdy trzeba wspólnie usiąść do stołu i zjeść. Często osoby z anoreksją nie są w stanie wytrzymać takiego reżimu i w końcu przychodzi czas kiedy jedzą wszystko, co akurat jest w zasięgu ręki - szczególnie pokarm z tzw. listy zakazanej. Jest to tzw. typ bulimiczny anoreksji. Po takim napadzie objadania pojawiają się olbrzymie poczucie winy, czasem kończy się wymiotowaniem lub zażyciem środków przeczyszczających. Aby jakoś poradzić sobie osoby z anoreksją postanawiają zadośćuczynić i znowu przechodzą na restrykcyjna dietę. Sytuacja powtarza się cyklicznie.

Jest to wielkie cierpienie psychiczne. Osoby z anoreksją zaniedbują swoje obowiązki - szkołę, powoli wycofują się z życia społecznego - w naszej kulturze aktywność towarzyska koncentruje się często wokół wspólnych posiłków, czują się coraz gorsze i samotne.

Kolejnym czynnikiem są przekonania osoby z anoreksją. Większość Pacjentek posiada długotrwałą negatywną samoocenę. Ponadto zwykle są z natury perfekcjonistkami. Stawiają sobie bardzo wysokie wymagania i są głęboko niezadowolone, gdy ich nie spełniają. Ten perfekcjonizm, widać w rożnych aspektach życia, widoczny jest także w intensywności diety.

Kolejną charakterystyczną cechą osób z anoreksją i bulimią jest myślenie czarno – białe. Oznacza to, że małe odstępstwo od diety powoduje, że Pacjentka stwierdza, że zjadła bardzo dużo, zupełnie niezgodnie ze swoimi zasadami. Charakterystyczne jest właśnie bardzo sztywne myślenie - "mam zasadę, że zdrowo jem, a więc jeśli zjem coś z grupy zakazanej, to znaczy że wszystko poszło na marne". Pojawia się olbrzymie poczucie winy. W skutek czego zaostrza dietę lub zwiększa ilość ćwiczeń fizycznych.

Anoreksja - Objawy

Podstawowe kryteria rozpoznawania anoreksji wg DSM IV to:

• Utrata wagi poniżej 85% wagi oczekiwanej
• Silny strach przed przybraniem na wadze lub otyłością mimo niedowagi
• Błędne spostrzeganie własnej figury lub wagi
• Nadmierny wpływ wagi ciała lub sylwetki na samocenę
• Brak menstruacji, tzn. nieobecność przynajmniej trzech kolejnych cykli menstruacyjnych u dziewcząt po pierwszej miesiączce
• Zaburzenie percepcji własnego ciała (jego wagi i kształtu) – nadmierny wpływ wymiarów i wagi na samoocenę, a także bagatelizowanie zbyt niskiej masy ciała

Leczenie anoreksji

Anoreksja jest bardzo poważną chorobą i jest istotne, aby zacząć ją leczyć wystarczająco wcześnie. Jeśli pojawiają się już niebezpieczne skutki fizyczne, to należy skupić się na doprowadzeniu stanu fizycznego do takiego, który nie zagraża życiu i zdrowiu. Czasami konieczna jest hospitalizacja. Równolegle pacjent musi poddać się psychoterapii. Przede wszystkim na początku psychoterapeuta koncentruje się na motywacji Pacjentki. To jest podstawowy czynnik, który prowadzi do zmiany. Następnie przywiązuje się szczególną wagę do zmiany sposobu odżywiania, zmiany przekonań o sobie, przede wszystkim własnej wartości.

Skuteczność psychoterapii anoreksji

Psychoterapia poznawczo–behawioralna jest najefektywniejszą metodą terapii w zaburzeniach odżywiania. Wszystko zależy jednak od poziomu niepokoju Pacjentki o sylwetkę i wagę oraz od samooceny (Fairburn i in.1993). Bardzo efektywna jest wzmocniona psychoterapia poznawczo-behawioralna.