Jakie są cechy ataku paniki?
Atak paniki inaczej napady paniki czy zaburzenie lękowe z napadami paniki to nagłe wystąpienie lęku. Występują przynajmniej 4 z 13 poniższych objawów:
W niektórych przypadkach atakom paniki towarzyszy mniejsza ilość objawów i wtedy mówimy o napadach paniki o ograniczonych objawach.
Ataki paniki mogą być sytuacyjne, czyli pojawiają się w określonych sytuacjach, a także spontaniczne, czyli pojawiają się nieoczekiwanie.
Charakterystyczną cechą dla zaburzenia, jakim są ataki paniki jest lęk przed wystąpieniem kolejnego napadu paniki, a więc tzw lęk przed lękiem.
Napady paniki mogą także występować w innych zaburzeniach lękowych jak fobia społeczna czy klaustrofobia. Ataki paniki mogą pojawić się w nocy, wówczas osoba budzi się w dużym lęku.
Bardzo często ataki paniki współwystępują z agorafobią, czyli „lęk przed znalezieniem się w miejscu lub sytuacji, z których ucieczka może być trudna (lub kłopotliwa) albo, w których może nie być dostępna pomoc w wypadku nieoczekiwanego lub uwarunkowanego sytuacyjnie napadu paniki lub objawów podobnych do paniki" (cytowane za:APA, Kryteria Diagnostyczne wg DSM – IV – TR)
Jak dochodzi do powstania zaburzenia jakim są ataki paniki?
Oczywiście istnieje kilka modeli powstawania i podtrzymywania ataków paniki. Osoby doświadczające ataków paniki obawiają się przeżycia zdarzeń fizycznych i psychicznych, które występują w napadach paniki. Pacjenci mają strach przed strachem. Już same doznania somatyczne wywołują takie myśli, które nakręcają lęk. Powstaje tzw. błędne kolo. W pierwszej kolejności jest jakieś doznanie fizyczne np. przyspieszone bicie serca, które zostaje przez osobę błędnie zinterpretowane, zazwyczaj jako oznaka zbliżającej się katastrofy. Oczywiście doznania psychiczne jak np. gonitwa myśli czy problemy z koncentracją też mogą być zinterpretowane jako zbliżająca się katastrofa. Każdy zewnętrzny lub wewnętrzny bodziec, który jest oceniany jako zagrażający może wywołać napad paniki.
Pacjenci często wybiórczo skupiają swoją uwagę na objawach somatycznych, co z kolei powoduje, że już małe zmiany są dla nich zauważalne, a to przyczynia się do oceny tych objawów jako bardziej intensywne. W konsekwencji rośnie ryzyko aktywowania błędnego koła które doprowadzi do ataku paniki.
Wielu pacjentów zaczyna tez rozwijać tzw. zachowania zabezpieczające, które mają ich ochronić przed spodziewaną się przez nich katastrofa. Zachowania te mają wpływ na nasilenie objawów. Osoba, która ma wrażenie, że się dusi i zaczyna szybciej oddychać, może doprowadzić do hiperwentylacji: zawrotów głowy, jeszcze większej duszności. Kolejnym czynnikiem podtrzymującym ataki paniki jest unikanie sytuacji, w których zazwyczaj występuje atak paniki np. zakupy w hipermarkecie, jazda w korku, ćwiczenia fizyczne.
Leczenie ataków paniki
Jak w całej psychoterapii poznawczo–behawioralnej, tak i w psychoterapii ataków paniki niezwykle istotne jest rozumienie przez pacjenta jego zaburzenia – jak do niego doszło oraz co je podtrzymuje. Pierwszym krokiem do wyleczenia ataków paniki jest więc psychoedukacja. Oczywiście najskuteczniejsza metodą, aby się o czymś przekonać jest doświadczenie na własnej osobie danego zjawiska, a więc bardzo pomocne w psychoterapii poznawczo – behawioralnej są eksperymenty.
Kolejnym etapem leczenia ataków paniki jest tzw. reatrybucja, a więc zmiana nastawienia do objawów, jakie doświadczą pacjent. Celem jest również w konsekwencji zaprzestanie unikania tych sytuacji, które doprowadzają do ataków paniki
Wg badań psychoterapia poznawczo – behawioralna przyniosła poprawę u 87% pacjentów, podczas gdy relaksacja u 47% (Ost i Westling 1995).